De ideale staat

De Athener Plato (427-347), behalve een beroemd filosoof ook een groot schrijver, is de eerste vertegenwoordiger van de autoritair-religieuze manier van denken. Hij behoorde tot de hoogste Atheense aristocratie. In zijn jeugd werd hij sterk beïnvloed door zijn stadgenoot Sokrates, die hij in zijn werk vereeuwigde. Na Sokrates’ terechtstelling (399) verliet hij met veel anti-democratische geestverwanten zijn vaderstad. Hij maakte reizen naar Zuid-Italië en Sicilië, misschien ook naar Egypte. Bij terugkeer in Athene stichtte hij daar de Akademie , de eerste universiteit. Plato schreef een dertigtal boeken, doorgaans in dialoogvorm. Ook zijn brieven op zijn naam overgeleverd, maar de echtheid daarvan wordt in de meeste gevallen betwist. Zijn omvangrijkste werken hebben een politieke strekking: De ideale staat ( Politeia ) en Wetten . Evenals zijn leermeester Sokrates was Plato een felle tegenstander van de democratie. Hij was van mening dat de leiding van een staat in handen moest zijn van religieus-filosofisch geschoolde mensen, een soort Raad van Hoeders, omdat alleen zij zich, op grond van hun inzicht in wat mens en maatschappij gelukkig maakt, zouden verzetten tegen een onbeperkt streven naar materiële welvaart. Hij legitimeerde hun macht met behulp van de zogenaamde ídeeënleer , die inhield dat de waarneembare werkelijkheid zou zijn opgebouwd volgens absolute begrippen of vormen, die alleen voor hogere intelligenties begrijpelijk zouden zijn. In Plato’s vroegere, korte werk staat Sokrates centraal, die gesprekken voert waarin een poging wordt gedaan een bepaalde menselijke kwaliteit te definiëren. Het resultaat is meestal negatief: de gesprekspartners moeten erkennen dat ze hun opvattingen niet kunnen verdedigen. Sokrates speelt ook een hoofdrol in Plato’s literaire meesterwerk Feest ( Symposion ), waarin liefde het gespreksonderwerp is. Beroemd zijn ook Plato’s weergave van Sokrates’ pleidooi voor de Atheense jury die hem ter dood veroordeelde ( Sokrates’ verdediging ) en zijn beschrijving van Sokrates’ dood in Faidon . Bekende werken uit Plato’s latere periode zijn Theaitetos (over kennistheorie) en Timaios (over de opbouw van het heelal).