Derde boek 1847-1852

Dit derde boek van de meemoires Feiten en gedachten van A.I.Herzen beslaat de jaren 1847 tot zomer 1852. Een periode van nauwelijks zes jaren, maar wel de meest dramatische, ook de meest tragische van zijn leven. Persoonlijke rampen wisselden in die jaren af met politieke teleurstelingen, zoals de staatsgreep van Louis-Napoléon in december 1851 en de ondergang van de Franse republiek. In 1849-1850 had Herzen geweigerd aan de sommaties van de Russische overheid om naar Rusland terug te keren gehoor te geven; hij verloor zijn Russische staatsburgerschap. Zijn jongste zoon, Kolja, bleek doofstom te zijn geboren; in 1851 bekende Natalie, zijn vrouw, dat zij een liefdesverhouding met Herzens beste vriend, de Duitse dichter Georg Herwegh, had. In het najaar van 1851 kwamen Herzens moeder en Kolja bij een schipbreuk om het leven. In januari daagt Herwegh de dan al beroemde Herzen tot een duel uit. In mei 1852 sterft in Nizza Herzens vrouw. Het verhaal van dit familiedrama werd pas een halve eeuw na Herzens dood voor het eerst gepubliceerd. Het vormt het belangrijkste bestanddeel van dit boek. Voor de hoofdstukken van het 'familiedrama' hebben alle tot dusver verschenen edities, Russische zowel als die in vertaling, zich op afschriften moeten baseren. Alleen deze Nederlandse vertaling in Privé-Domein heeft rekening kunnen houden met de originele Russische tekst van het Herzen-handschriftexemplaar dat zich in Amsterdam in de archieven van het Instituut voor Sociale Geschiedenis bevindt en dat hier voor het eerst systematisch kon worden benut.